Nhiều bậc phụ huynh có lẽ chưa nhận ra rằng lời nói của mình trong lúc tức giận có thể tạo ra huệ lụy không đáng có cho quá trình phát triển não bộ ở trẻ. Những trạng thái cảm xúc trên tác động tiêu cực đến sự phát triển cấu trúc não bộ của trẻ, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời.

Khi trẻ nghịch ngợm, phạm lỗi, việc quát mắng có vẻ là giải pháp trực tiếp nhất. Nhưng thực tế, lúc này có nhiều “cơn bão” đang diễn ra trong não bộ của trẻ, tác động đến quá trình phát triển trí tuệ.

Hạch hạnh nhân: Cảm xúc bị chi phối bởi nỗi sợ hãi

Trong một chương trình khoa học, các nhà khoa học thần kinh đã trình chiếu một bức tranh so sánh não bộ: Vùng hạnh nhân của những đứa trẻ phải chịu bạo lực bằng lời nói trong thời gian dài sẽ xuất hiện màu đỏ hoạt động bất thường. Vùng não chịu trách nhiệm xử lý nỗi sợ hãi và lo lắng này sẽ luôn có màu đỏ, hoạt động ở tốc độ cao.

Khi trẻ làm đổ sữa, nếu người người la hét lúc này, theo phản xạ trẻ trẻ sẽ lấy tay che đầu và tai, cơ thể run rẩy không kiểm soát được… Phản ứng căng thẳng quá mức nhạy cảm này là kết quả của việc hạch hạnh nhân hoạt động liên tục ở mức tải cao.

Khi não trẻ chìm trong hormone sợ hãi thời gian dài, vỏ não trước trán chịu trách nhiệm cho tư duy lý trí sẽ chủ động “ngắt kết nối”. Bộ não con người giống như một chiếc máy tính, nếu quá nhiều chương trình chạy cùng một lúc, sẽ dẫn đến tình trạng bị đóng băng.

Khi trẻ nghe quá nhiều lời quát mắng, đa phần không thể huy động nhận thức để hiểu điều gì là sai. Nhưng theo bản năng bắt đầu bật chế độ “thoát” hoặc “chiến đấu”.

Hải mã: Trí nhớ bị xói mòn do căng thẳng

Một nghiên cứu của Trường Y Harvard cho thấy, trẻ thường xuyên bị la mắng khi còn nhỏ có thể tích hồi hải mã giảm trung bình 6%.

Vùng não hình hồi hải mã này là thành phần cốt lõi giúp chúng ta lưu trữ và truy xuất ký ức. Khi trẻ bị nén do căng thẳng kéo dài, suy giảm trí nhớ sẽ xảy ra.

Nếu chú ý quan sát, sẽ dễ nhận thấy đôi khi càng la mắng, trẻ càng ít ghi nhớ. Đây thực ra là biểu hiện điển hình của tổn thương hồi hải mã – trí nhớ ngắn hạn không thể chuyển đổi trơn tru thành trí nhớ dài hạn. Điều này giống như việc sử dụng một chiếc giỏ tre để múc nước, dù đổ bao nhiêu nước vào thì cũng không thể giữ lại được gì.

Cần lưu ý rằng tổn thương hồi hải mã có tác dụng tích lũy. Nghĩa là, mỗi lần trẻ hét lên một cách cuồng loạn, khả năng lưu trữ trí nhớ của hồi hải mã sẽ giảm đi một chút.

Khi trẻ bị nén do căng thẳng kéo dài, suy giảm trí nhớ sẽ xảy ra.

Vỏ não trước trán: “Giám đốc điều hành của não bộ” đang trong quá trình trưởng thành

Vỏ não trước trán được biết đến là trung tâm chỉ huy của não, chịu trách nhiệm cho các chức năng cấp cao như ra quyết định, lập kế hoạch và điều chỉnh cảm xúc. Tuy nhiên, vùng não này không trưởng thành hoàn toàn cho đến khoảng 25 tuổi và đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi do tác động của môi trường.

Vì vậy, nhiều trẻ khi bị la mắng theo bản năng sẽ chống cự dữ dội như một con mèo với bộ lông dựng đứng, hoặc không phản ứng gì. Hai phản ứng cực đoan này thực chất là biểu hiện của vỏ não trước trán bị rối loạn chức năng: Quá nhạy cảm hoặc như là một cú đánh bất ngờ.

Điều cần quan tâm hơn là loại tổn thương này sẽ tạo thành một vòng luẩn quẩn. Khi trẻ không thể sử dụng bộ não lý trí để kiểm soát cảm xúc, vì vậy tăng khả năng làm những điều khiến bố mẹ thêm nổi giận.

Vỏ não trước trán được biết đến là trung tâm chỉ huy của não.

Trung tâm ngôn ngữ: Kênh ngôn ngữ bị đóng băng

Các chuyên gia thần kinh học đã phát hiện, trẻ em sống trong môi trường bạo lực bằng lời nói trong thời gian dài sẽ bị suy giảm đáng kể các kết nối thần kinh ở vùng Wernicke (chịu trách nhiệm về khả năng hiểu ngôn ngữ) và vùng Broca (chịu trách nhiệm về khả năng biểu đạt ngôn ngữ).

Một số phụ huynh luôn phàn nàn rằng “Con tôi giống như một khúc gỗ, không nói bất cứ điều gì kể cả khi được hỏi”. Tuy nhiên, những phụ huynh này có thể không nhận ra rằng, khi quát mắng con, cơ thể trẻ phản ứng im lặng theo bản năng. Bởi trung tâm ngôn ngữ dường như bị đóng băng vì sợ hãi.

Bề ngoài trẻ im lặng, vì thế giới bên trong giống như bị khóa lại. Khi cánh cổng của hai lối đi của khu vực Wernicke và Broca bị đóng lại bằng tiếng quát mắng, cây cầu giao tiếp giữa bố mẹ và con cũng bị gián đoạn lưu thông.

Trẻ em sống trong môi trường bạo lực bằng lời nói trong thời gian dài sẽ bị suy giảm đáng kể các kết nối thần kinh.

Mật độ chất xám: Giảm trí thông minh

Các thí nghiệm chụp ảnh não tại Viện Max Planck ở Đức đã tiết lộ rằng, trẻ em chịu bạo lực bằng lời nói trong thời gian dài có mật độ chất xám trong não thấp hơn 14% so với bạn bè cùng trang lứa. Những chất xám này phân bố ở nhiều vùng não khác nhau, quyết định các chức năng nhận thức cốt lõi như tốc độ suy nghĩ, trí nhớ và phán đoán.

Một bà mẹ từng lo lắng nói rằng: “Con trai tôi trước đây rất thông minh, nhưng giờ ngay cả những bài toán đơn giản cũng không giải được”. Điều này có thể liên quan đến việc giảm chất xám trong não. Khi “phần cứng” của não bị tổn thương, ngay cả “phần mềm” thông minh nhất cũng không thể hoạt động bình thường.

Quan trọng hơn, tổn thương nhận thức này có hiệu ứng trễ. Một số trẻ không biểu hiện bất thường trên bề mặt, nhưng não đã giống như “nước tù đọng”.

Một số trẻ không biểu hiện bất thường trên bề mặt, nhưng não đã giống như “nước tù đọng”.

Giải pháp phá vỡ bế tắc

Sự thay đổi bắt đầu bằng nhận thức, khi bố mẹ cảm thấy cơn giận dữ sắp bùng nổ, hãy thử áp dụng “quy tắc ba phút”.

Phương pháp cô lập về mặt vật lý: Ra ban công hít thở thật sâu, đếm nhịp thở trong im lặng và để sự tỉnh táo từ từ trở lại.

Phương pháp dán nhãn cảm xúc: Dán nhãn sự tức giận trong tâm trí bố mẹ là “sự lo lắng đang lên tiếng, không phải là con người thật của tôi”.

Phương pháp chuyển đổi nhu cầu: Thay đổi “Mẹ muốn con sửa đổi ngay lập tức” thành “Chúng ta cần cùng nhau giải quyết vấn đề”.

Một phương pháp khác là xây dựng một “hòn đảo an toàn về mặt cảm xúc”. Bố mẹ có thể đặt một mật mã bí mật với trẻ, khi trẻ bị hiểu lầm và cảm thấy xúc phạm, trẻ có thể nói mật mã bí mật này. Kh bố mẹ nhận được mật mã bí mật, nên ngừng rao giảng, thay vào đó là ôm trẻ, để giúp trẻ xây dựng lại lòng tin đối với thế giới.

Đối với những tổn thương đã gây ra, không bao giờ là quá muộn để sửa chữa. Bộ não con người có khả năng dẻo dai đáng kinh ngạc.

Khi bố mẹ bắt đầu nuôi dưỡng con bằng cảm xúc ổn định, ngôn ngữ rõ ràng và những cái ôm ấm áp, kết nối thần kinh bị tổn thương đó sẽ dần dần phát triển trở lại.

Nguồn: https://arttimes.vn/gia-dinh/tre-thuong-xuyen-nghe-loi-quat-mang-nao-bo-se-trai-qua-5-con-bao-thay-doi-tri-thong-minh-bi-danh-cap-c59a62812.html